მანავის ციხე საგარეჯოში, ფეოდალური ქართული ხუროთმოძღვრების მაგალითი და საქართველოს ერთ-ერთი ულამაზესი ღირსშესანიშნაობა.

მანავის ციხის კომპლექსი ერთ-ერთი ულამაზესი ადგილია საქართველოში, ის რამდენიმე შენობისგან შედგება-აქ ექსკურსია მომხიბლავი იქნება ბავშვებისა და მოზარდებისთვის. თქვენ შეძლებთ ნახოთ ციტადელი, ციხე, რომელიც მდებარეობს ციხის კედლებისა და სამი ეკლესიის შიგნით

03 თებ, 2025

საქართველოს ღირსშესანიშნაობები

დარია ხარჩენკო

მანავის ციხის კომპლექსი არის ნათელი მაგალითი კახეთში ფეოდალიზმის დაცემის არქიტექტურისა, იმ პერიოდისა, რომელსაც ეკუთვნის საქართველოს ულამაზესი ადგილები, კარგად, ან თუნდაც ყველაზე ლამაზი.

მდებარეობა: კახეთის რეგიონი, საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის სოფელ მანავთან.

ადგილზე მისვლისას და ციხის გულდასმით დათვალიერებისას შესამჩნევი ხდება, რომ მშენებლობა რამდენიმე ეტაპად მოხდა. პირველი, ის არის მთავარი, სცენა დაეცა მე -10-მე -11 საუკუნეებში, უფრო ახალი მე -16 და მე -17 საუკუნეებში. როგორც უკვე მიხვდით, სახელის ისტორია დამახასიათებელია იმ პერიოდის შენობების უმეტესობისთვის. სახელი მიენიჭა პატარა სოფელ მანავს, რომლის მახლობლად მდებარეობს ციხე.

Приглашаем для общения про Грузию

ახლა მოდით მივმართოთ კომპლექსის არქიტექტურას. გარედან ჩანს, რომ ციხე დაყოფილია 2 ძირითად ნაწილად. პირველი არის ციტადელი, რომელიც მდებარეობს გორაზე. მეორე არის ე. წ. ქვედა ციხე. ზედა ნაწილი არის საცხოვრებელი და კომუნალური ოთახები, რომლებიც დაცულია თავდაცვითი კედლით, ქვედა ნაწილი არის პირველი და მთავარი დაცვა, რომელიც უნდა დაეკავებინა მტერს და დაეტოვებინა იგი კომპლექსის გულიდან, რაც მას საშუალებას აძლევდა დაეკავებინა ხელსაყრელი საბრძოლო პოზიცია.

ციხის საკუთარი გალავანი 4 მრგვალი კოშკისგან შედგება, საიდანაც რელიეფი შესანიშნავად ჩანდა. სავარაუდოდ, სწორედ აქ იყო განთავსებული მთავარი სადამკვირვებლო პუნქტი, საფრთხის შემთხვევაში აქედან უნდა ყოფილიყო მიღებული სიგნალი.

ნებისმიერი ციხის მსგავსად, მანავს რამდენიმე შესასვლელი ჰქონდა, რომელთაგან მთავარი ჩრდილოეთ ნაწილში მდებარეობდა. ეს იყო მისი მეშვეობით, რომ მეფეები და მათი retinue მოვიდა მათი ქონება. სამწუხაროდ, ციხის ყველა კომპონენტი არ შემორჩენილა ჩვენს დრომდე. მაგრამ ესეც საკმარისია იმის გასაგებად, თუ როგორ და რისთვის ააშენეს ისინი იმ დროს, რასაც ხაზს უსვამდნენ.

ახლა კომპლექსი მოიცავს შემდეგ შენობებს:

შიდა ციხე (უახლესი ყველა შენობა კომპლექსი);
ციტადელი (ზედა თავდაცვითი კომპლექსი);
ყოფილი კოშკის სახლის ნანგრევები; პატარა კოშკი;
3 ეკლესია (ღვთისმშობლის დიდი ეკლესია, პატარა ეკლესია და წმინდა გიორგის ეკლესია);
ქვედა ციხე (თავდაცვის პირველი ხაზი მტრის გზაზე);
წყლის რეზერვუარი.

ციხის ისტორია ძალიან მომხიბლავია, თუმცა საკმაოდ იდუმალი. ამის მიზეზი არის სტრუქტურის სტრატეგიული მნიშვნელობა და ის ფაქტი, რომ მის შესახებ ძალიან მცირე ინფორმაციაა დაცული.

ვინაიდან მთაზე მდებარეობამ მიმოხილვა მისცა ყველა მიმართულებით 10-15 კილომეტრის რადიუსში, ძალზე მნიშვნელოვანი იყო მტრის თავიდან აცილება ამ წერტილამდე, წინააღმდეგ შემთხვევაში მათი პოზიციების აღდგენა თითქმის შეუძლებელი იქნებოდა.

რიგ ისტორიულ დოკუმენტებში დაცული რამდენიმე ჩანაწერიდან შესაძლებელია გაიგოთ, რომ ჯერ კიდევ 1724 წელს ციხესიმაგრეში ცხოვრება გაჩაღდა: მფლობელები და მათი მსახურები შეუდგნენ თავიანთ საქმეს, გამართეს ღონისძიებები. თუმცა, ეს თითქმის ერთადერთი მონაცემია.

ხელნაწერებიდან შესაძლებელია ინფორმაციის შეგროვება მხოლოდ მე -18 საუკუნის პირველი 2 ათწლეულის შესახებ. ასე რომ, ვიცით, რომ მე-18 საუკუნის დასაწყისში სწორედ აქ ცხოვრობდა კახეთის მეფე დავით II (იმამ ყული ხანი) და აქედან ხელმძღვანელობდა სახელმწიფოს.

მშენებლობის სხვადასხვა სტილის მიხედვით თუ ვიმსჯელებთ, შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ მეფეს აკლდა ის სტრუქტურები, რომლებიც უკვე ციხის ნაწილი იყო, ამიტომ ის იწყებს სასახლის მშენებლობას. კომპლექსის მნიშვნელობას ასევე აჩვენებს ის ფაქტი, რომ 1712 წელს მეფე თეიმურაზ II აქ თამაშობდა თავის ქორწილს და მომდევნო წლებში ცხოვრობდა მანავის ციხესიმაგრეში.

ამის შემდეგ გარკვეული პერიოდის განმავლობაში, ციხის ბედი არ არის დაფარული ჩვენთვის ცნობილი რომელიმე ქრონიკით. და შემდეგი ინფორმაცია თარიღდება 1772 წლით. იგი დაწერა იოჰან ანტონოვიჩ გულდენშტედტმა, ნატურალისტმა და მოგზაურმა, რომლის ამოცანა იყო კავკასიის აღწერა მხოლოდ ასტრახანის პროვინციაში.

თუმცა, ის იმდენად შთაგონებული იყო, რომ ჩრდილოეთ ყაზკაზისა და საქართველოს შესასწავლად წავიდა. მისი სამეცნიერო შენიშვნების წყალობით, ჩვენ შევძელით ცნობილი ინფორმაციის შევსება. ასე რომ, გულდენშტედტი წერს, რომ სოფელი მანავი თითქმის მთლიანად განადგურებულია, ხოლო დარჩენილი მოსახლეობა ჩრდილოეთით, ციცაბო გორაკზე წავიდა.

ეს არის ციხის შესახებ ისტორიული მონაცემების დასასრული და მისი ბედის გამოცნობა მხოლოდ შესაძლებელია. ვიმსჯელებთ იმით, რასაც ახლა ვხედავთ, ყოფილმა მფლობელებმა საკუთარი თავისთვის ახალი ადგილი იპოვნეს და მათ ეს სრულიად დაივიწყეს. მდგომარეობის მუდმივი მონიტორინგის გარეშე, ციხე უბრალოდ დაიწყო დაშლა და კომპლექსის დაახლოებით ნახევარმა მიაღწია ჩვენს დღეებს.

მოგზაურთათვის, ვისაც უყვარს დანგრეული სიძველე, არ არის გაფუჭებული ნაჩქარევი რეკონსტრუქციით, ეს ადგილი შეიძლება იყოს ნამდვილი აღმოჩენა. სხვათა შორის, მათთვის, ვისაც უყვარს მხატვრული ფოტოგრაფია, მანავი მხოლოდ ბედის საჩუქარია: ბუნებისა და არქიტექტურის კვეთა, თანამედროვე ცხოვრება და წარსული ისტორია.

მთავარია, რომ გრძნობს ნაკვეთი, რომელიც საშუალებას გაძლევთ შექმნათ სპეციალური ჯადოსნური ობიექტივი.

თუ გადავხედავთ გორაზე ფრინველის თვალის ხედი, როგორც ჩანს, ბუნება ნელ-ნელა დაიწყო აღიქვას შექმნა ადამიანის ხელში. ბალახი და ხეები უკვე იზრდება სადამკვირვებლო კოშკებსა და გადასასვლელებზეც კი, თავდაცვით კედლებზე. შესაძლებელია, რომ კიდევ რამდენიმე საუკუნის განმავლობაში და ადამიანის ჩარევის გარეშე, ციხე საერთოდ არაფერი დარჩება.

ამიტომ, თუ ჩვენთან სტუმრობას აპირებთ, არ დაგავიწყდეთ მანავის ციხის კომპლექსის დამატება თქვენს სიაში "რა უნდა ნახოთ საქართველოში", რათა თქვენი მოგონებები და ფოტოები დაუტოვოთ შთამომავლებს, რომლებმაც შეიძლება ეს სილამაზე აღარ მიიღონ.

შესვლასტატიის შესაფასებლად.

სტატიის ავტორი

დარია ხარჩენკო

გამარჯობა! მე ვარ ასია, ლიცენზირებული გიდი და თქვენი მართველი საქართველოს საოცარ მსოფლიოში. მე დავანახებთ ყველაზე მშვენიერ და გახსენებულ ადგილებს ამ უნიკალურ ქვეყანაში. ძველი ისტორიული ძეგლებიდან დამდე თანამდებლი ურბანული ატრაქციონების, მე მზად ვარ გაგაზიარებთ საოცარ ისტორიებს და საიდუმლოებებს საქართველოს კულტურაში.

იყავით მზად ჩაიძიროთ საქართველოს ფერად მსოფლიოში, გაიცნობთ მის მდიდარ ისტორიას და უნიკალურ არქიტექტურას. ერთად, ჩვენ შევისწავლებთ ყველაფერს, რაც ხდის საქართველოს ასე სპეციალური - დაბ…

განახლებულია: 10 თვე, 2 კვირა წინ

30 კომენტარები

შედით კომენტარის დასატოვებლად

R
Reubenოქტომბერი, 22 ოთხშაბათი
I'm fascinated by the fortress's blend of history and architecture. The strategic layout with separate upper and lower parts is intriguing. The presence of multiple churches and the addition of towers give a glimpse into its defensive and religious significance. I find the details about its use as a royal residence and the historical events, like the wedding of Teimuraz II, particularly captivating. It's amazing how, despite partial destruction, the fortress still offers a stunning vantage point and draws in visitors interested in both history and photography.
А
Артёмოქტომბერი, 15 ოთხშაბათი
Интересно узнать, что крепость Манави не только стратегически важна, но и популярна среди любителей руин и пейзажной съёмки. Особенно впечатляет стилистическое сочетание архитектуры и природы, которое сохранилось до наших дней. Но есть вопрос: сохранились ли какие-то документы или хроники о свадьбе Теймураза II в 1712 году? Было бы любопытно узнать больше об этой части истории.
S
Sandroოქტომბერი, 14 სამშაბათი
რაც ძალიან მომწონს, ამ კომპლექსს შესანიშნავი ისტორია აქვს. შესანიშნავია, როგორ ერთიანდება ორი ისტორიული პერიოდი - 10-11 და 16-17 საუკუნეები. ამ ადგილის სტრატეგიული მდებარეობა და ხედები მათ, ვისაც უყვარს ისტორიით სავსე ადგილები, ნამდვილად მოხიბლავს. რჩენილი ნანგრევები და არქიტექტურაში განხილული დეტალები ნამდვილად დასაფასებელია. ვისიამოვნებდი რომ აქ კიდევ ერთხელ დავბრუნებულიყავი.
Ხ
ხვიჩასექტემბერი, 27 შაბათი
სტატიის მიხედვით, დასახელებულია ოთხი ციხის კოშკი და ინტერესი მაქვს, ნამდვილად ყველა მათგანი მრგვალია თუ არა? ასევე მაინტერესებს, კიდევ რომელი ისტორიული მოვლენები აღინიშნება ამ კომპლექსთან დაკავშირებით, გარდა ტეიმურაზ II-ის ქორწილისა? ასეთი სიმდიდრით სავსე ისტორიული ადგილი კიდევ რამდენი გვაქვს ქართლში?
T
timathსექტემბერი, 20 შაბათი
Крепость Манави впечатляет своими историческими руинами и идеальна для пейзажной съёмки на фоне кахетинской природы.
B
Budსექტემბერი, 18 ხუთშაბათი
Is it accurate that approximately 50% of the fortress was preserved by 1772? It seems surprising, given its strategic importance and history as a royal residence.
Р
Ростомაგვისტო, 30 შაბათი
Интересно было узнать о сложной архитектуре и истории крепости. Особенно впечатляют сохранившиеся башни и церкви. Представляю, какой захватывающий вид открывается на 15 километров вокруг. Хотелось бы увидеть это место своими глазами и почувствовать атмосферу прошлого.
Პ
პაატააგვისტო, 24 კვირა
საინტერესოა, რა მიზანს ემსახურებოდა თითოეული ციხის ქვედა ნაწილის ნაგებობა თავდაცვით პერიოდში? ასევე, ცნობილია თუ არა, ვინ იყვნენ ამ მშვენიერი ნაგებობების მთავარი არქიტექტორები? კახეთის ამ ნაწილში ხომ ულამაზესი ხედებია!
M
Miloაგვისტო, 18 ორშაბათი
Is there any chance to explore more about the fortress's historical significance during David II's time and the wedding of Teimuraz II? It seems like a rich period, and I'd love to know if there are any local guides or resources that delve deeper into these events.
S
Salomeივლისი, 31 ხუთშაბათი
მომეწონა სტატია, მაგრამ მაინტერესებს, თუ რატომ არის მთავარი შესასვლელი ჩრდილოეთიდან? ეს მიმართულება ხომ ხშირად ითვლება ყველაზე დაუცველისკენ? ასევე, იქნებ, რამე უფრო დეტალურად ეთქვათ აბანოების შესახებ, ვინაიდან ეს წვრილმანი ყოველთვის დამაინტერესებდა ძველ კულტურებში. დამატებით, საინტერესო იქნებოდა რუკის სურათიც, რასაც დაგვეხმარებოდა უკეთესად გაგებაში, სად იყო განლაგებული სხვადასხვა ნაგებობა.
G
Gideonივლისი, 30 ოთხშაბათი
The description of the Manavi Fortress is fascinating. The way its upper and lower parts were designed for defense is impressive. The four round towers and the northern entrance must have been strategically significant. I can imagine the view spanning 10–15 km would appeal to anyone interested in landscape photography. The ruins of the house tower, inner castle, and churches provide a glimpse into the past, highlighting its historical importance during the time of David II and the wedding of Teimuraz II. Despite the partial destruction, it remains a popular spot for ruin enthusiasts. I can see why it attracts so many visitors.
M
Maksimივლისი, 11 პარასკევი
Недавно посетил Крепость Манави в Кахетии и был поражён её величественностью. Впечатляющие стены и башни помогают представить широкую стратегическую силу этого места, с обзором на 10–15 км вокруг. Особенно запомнилась верхняя часть крепости с цитаделью — прекрасно сохранившиеся строения. Для любителей истории и архитектуры, как я, это отличное место для неспешных прогулок и погружения в атмосферу прошлого. Совсем не удивительно, что здесь любят снимать красивые пейзажные фотографии.
Е
Егорივნისი, 12 ხუთშაბათი
Как любитель истории, интересно знать, действительно ли был такой стратегический обзор в 10-15 км на территории Кахетии в те времена? Всегда казалось, что местность там холмистая и лесистая, что ограничивало видимость.
F
Fiadhივნისი, 05 ხუთშაბათი
Is there any guided tour available at the fortress? As someone who appreciates historical context, having a guide would really enhance the experience, especially in understanding the role each part of the fortress played, like the citadel and the defensive line.
B
Borisმაისი, 26 ორშაბათი
Интересно, сохраняется ли сейчас доступ ко всем частям крепости? Особенно интересует, можно ли зайти в руины дома-башни и осмотреть внутренний замок. Если они частично разрушены, какие меры принимаются для их сохранения?
B
Borisმაისი, 26 ორშაბათი
Интересно, сохраняется ли сейчас доступ ко всем частям крепости? Особенно интересует, можно ли зайти в руины дома-башни и осмотреть внутренний замок. Если они частично разрушены, какие меры принимаются для их сохранения?
B
Borisმაისი, 26 ორშაბათი
Интересно, сохраняется ли сейчас доступ ко всем частям крепости? Особенно интересует, можно ли зайти в руины дома-башни и осмотреть внутренний замок. Если они частично разрушены, какие меры принимаются для их сохранения?
S
Salome_Teamმაისი, 25 კვირა
Манавის ციხე კახეთში საოცარი ადგილია. სადაც ისტორია და სილამაზე სადარაჯოა. ციხის მოსავლელი ტერიტორიიდან 10-15 კილომეტრზე შთამბეჭდავი ხედი იშლება. საინტერესოა, რომ ასეთი სტრუქტურა საუკუნეების განმავლობაში შენარჩუნდა და დღემდე შემორჩა ნახევრად რღვეული, თუმცა ძლიერად მდგარი. პატარა ეკლესიები თავისი არქიტექტურით სხვადასხვაა და მეტად მიმზიდველი. ხომ არ იყო აღნიშნული სტატისტიკა თუ რამდენი მნახველი ადის ამ ტერიტორიაზე წელიწადში?
О
О.მაისი, 16 პარასკევი
Захватывает, что крепость Манави продолжает сохранять свой исторический дух, привлекая своими руинами и великолепными пейзажами.
D
denisesmith1989მაისი, 07 ოთხშაბათი
The remains of the Manavi Fortress are absolutely captivating. Exploring the upper citadel and the defensive lower part made me feel like I was stepping back in time. The ancient churches, especially the one dedicated to the Virgin Mary, stood out with their historical charm. I was particularly fascinated by the strategic placement of the fortress, which offers a breathtaking view spanning 10–15 kilometers. This place is a paradise for anyone passionate about ruins and landscape photography. It's incredible to think that this fortress was once a residence for royalty and hosted significant events like the wedding of Teimuraz II. Despite the village being destroyed by 1772, the fortress itself still retains about half of its original structure, allowing visitors to appreciate the rich history embedded within its walls.
E
Elvinaმარტი, 23 კვირა
Крепость Манави — одно из самых увлекательных исторических мест в Грузии, которое оставляет незабываемые впечатления. Ее архитектура, сочетание различных стилей и стратегическое расположение на горе дают возможность понять, как тщательно планировались оборонительные сооружения в средневековье. Визит сюда — это не только путешествие в прошлое, но и возможность полюбоваться невероятными видами на окружающие просторы. История Манави, хотя и покрыта тайнами, открывает перед нами важную часть грузинской культуры и феодальной архитектуры. Это место точно стоит посетить!
G
G_elelიანვარი, 13 ორშაბათი
Спасибо за такую подробную и увлекательную статью! Я давно слышала про крепость Манави, но даже не представляла, насколько это место уникально. История и архитектура поражают — видно, что каждое поколение оставляло свой след. Особенно тронула мысль о том, как природа медленно поглощает эту древнюю красоту. Задумалась, что такие места нужно обязательно успеть посетить, пока они сохранились. Уверена, прогулка по крепости станет не просто экскурсионным, а настоящим эмоциональным переживанием. Обязательно добавлю Манави в свой список путешествий по Грузии!
V
viktoriadosmetovaივნისი, 29 შაბათი
Сколько величия в крепости Манави, в ее архитектуре, как долго тянется её история.
Здесь определённо есть, что изучить, на что посмотреть.
Архитектура поистине впечатляет даже со слов статьи, представить не могу увидеть такое вживую!
Е
Еленаმაისი, 27 ორშაბათი
Очень интересная статья! Крепость Манави в Сагареджо действительно является ярким примером феодальной грузинской архитектуры. Узнать о цитадели, замке и трех церквях, которые находятся внутри крепостных стен, было очень познавательно. Это место, безусловно, стоит посетить, чтобы погрузиться в историю и насладиться красотой древних построек. Спасибо за увлекательный рассказ и полезные рекомендации для экскурсии!
Y
yshorts0.078ივნისი, 17 შაბათი
В моем сердце еще не утихли трепет и восхищение от незабываемого путешествия в Сагареджо, и я просто не могу не поделиться своими эмоциями о посещении Комплекса Крепости Манави в Кахетии. Это место захватывает своей историей и величием! Когда впервые увидела эту крепость, мое сердце словно остановилось от изумления. Ее величественные стены и старинные башни казались мне нереальными. Погружаясь внутрь, я прониклась энергией и духом прошлого. Множество развалин и уцелевших сооружений рассказывали свою историю, заставляя меня с удивлением и благоговением созерцать прошлые века. Виды, открывающиеся с вершины крепости, захватывают дух своей красотой и мощью природы. Этот магический комплекс оставил в моей душе незабываемый отпечаток, и я всем рекомендую познакомиться с ним, чтобы ощутить величие истории, охватывающей каждый камень этой удивительной крепости.
K
Kiraმაისი, 23 სამშაბათი
Интересная информация особенно для тех путешественников, которые любят полуразрушенную старину, не испорченную реконструкцией на скорую руку Крепостной комплекс Манааи может оказаться настоящей находкой.
B
bikteeva94იანვარი, 06 პარასკევი
Очень жаль, что с годами подобные достопримечательности теряют первозданный облик! Крепостной комплекс Манави - это одно из самых красивых мест в Грузии! В свое вермя имела стратегическое значение для города. Экскурсия сюда будет интересна для любого возрастной категории. Весь комплекс состоит из: цитадели, замка, и три церкви.
V
volobuevaanastasia331სექტემბერი, 04 კვირა
Какая великолепная статья! Как точно и тонко подмечены все плюсы и минусы достопримечательности "крепость Малави"! И как жаль, что правительство Грузии так мало внимания уделяет сохранению исторического наследия страны. Очень странно, что такое стратегически важное место было оставлено. Вилимо, дела у царства пошли совсем плохо, иначе как можно объяснить такое небрежение? Мадлоба за интересный рассказ!
И
Иванნოემბერი, 24 ოთხშაბათი
Крепость стратегически очень удачно расположили, и пожалуй Армази одна из главных достопримечательностей страны. Зато оборона такой крепости значительно упрощалось Меня как историка и археолога эти исторические и архитектурные памятники-крепости очень завораживают своей духом средневековья. Очень интересна историческая справка про крепость.
И
Ираოქტომბერი, 21 ხუთშაბათი
Как любитель старых и древних старения, конечно же хотелось бы увидеть своими глазами комплекс крепости Манави в Кахетии. Ведь такие места всегда богаты своим историями. Прочитав как существовал в те времена крепость уже ощущается некая таинственность этих мест. И пока природа полностью не поглотила крепость обязательно стоит его посетить, посмотреть руины и внутренности крепости.

Приглашаем для общения про Грузию

გსურთ 5-ჯერ გაიზარდოთ კლიენტების რაოდენობა?

დარია ხარჩენკო

30 კომენტარები

შედით კომენტარის დასატოვებლად