საქართველოს ღირსშესანიშნაობები, ანბანი-ქართული ანბანის გაჩენისა და განვითარების ისტორია.

ამ დროისთვის, საქართველოში აღმოჩენილ ყველა წარწერას შორის, ყველაზე უძველესია ბირ ელ-კუტში 430 წლით დათარიღებული გრავიურა. ეს პალესტინის ერთ-ერთი ქართული ტექსტია, რომელიც იერუსალიმის ფრანცისკანულ მუზეუმში ინახება.

ამ დროისთვის კვლევა გრძელდება ნეკრესის დასახლება. გათხრების დროს არქეოლოგებმა აღმოაჩინეს აქამდე უცნობი ფირფიტები გრავიურებით. მათი შესწავლის პროცესი ჯერ კიდევ მიმდინარეობს, მაგრამ უკვე არსებობს დასაბუთებული თეორიები, რომ ისინი თარიღდება წინაქრისტიანული პერიოდით.

აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ ყველა წერა არ არის იდენტური. ისტორიულად საქართველოში ჩამოყალიბდა 3 ტიპი:

• ასომთავრული-უძველესი,
• ნუშური,
• მხედრული-თანამედროვე მწერლობა.

მთავარი განსხვავება არის წერის სპეციალური გრაფიკული სტილი. ასოების სტილის შეცვლის პროცესის შესწავლისას ცხადი ხდება, რომ ნუშური გამოჩნდა ასომთავრულის, ხოლო მხედრული ნუშურის განვითარების შედეგად.

ნუშური დამწერლობის ნაპოვნი ნიმუშები იწყება მე -9 საუკუნით, მაგრამ ამ სტილში შესრულებული სრულფასოვანი ხელნაწერები მხოლოდ მე -12 საუკუნეში ჩნდება.

ასომთავრული არ გაქრა ერთხელ და სამუდამოდ ახალი სტილის მოსვლასთან ერთად. იგი კვლავ გამოიყენებოდა ეპიგრაფიკულ წარწერებში და სათაურებისა და დიდი ასოების წერისას. ნუშური დღესაც გამოიყენება საეკლესიო წიგნებში.

მხედრული თანამედროვე მწერლობად ითვლება და მისი გამოყენების შემთხვევები მე-11 საუკუნიდან იწყება.

ამჟამინდელ ქართულ ანბანში 33 ასოა, წინა 38-ის ნაცვლად. გაუჩინარებულმა 5 წერილმა შეწყვიტა წერა გარდაქმნების შემდეგ ილია ჭავჭავაძე (ცნობილი ქართველი მხატვრული მწერალი, პოეტი, პუბლიცისტი, საზოგადო მოღვაწე).

ამ ასოების გამორიცხვის მიზეზი მარტივია. მათ შეწყვიტეს ცოცხალ ენაზე გამოყენება. მიუხედავად ამისა, ხმები, რომლებიც ამ ასოებით იყო მითითებული, ახლა ქართველურ ენებსა და დიალექტებში გამოიყენება: ხევსურული, ფშაური, სვანური.

1728 წელი ისტორიაში შევიდა იმით, რომ ნიკოლოზ თბილელმა თავისი წვლილი შეიტანა საქართველოს წერითი ენის განვითარებაში. იგი გახლდათ შემოქმედი წერილებისა "მხედრული მტავრულიდან". სწორედ მათ იყენებენ სათაურების წერისას ან წონადი ინფორმაციის ხაზგასმის შემთხვევაში.

მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ ერთი სიტყვის წერისას მიუღებელია სხვადასხვა სტილის სხვადასხვა ასოების გამოყენება. ხოლო მე-18 საუკუნემდე საქართველოში რიცხვები ასოებით იწერებოდა.

ქართული ანბანის წარმოშობის შესახებ მეცნიერთა მთავარი წინააღმდეგობა მის შთაგონებას ეხება, საფუძვლად ბერძნული და სემიტური დამწერლობები, კერძოდ არამეული მიიჩნევა. თანამედროვე ისტორიკოსები თანხმდებიან, რომ ქართული ანბანის რიგი ორიენტირებულია ბერძნულ ანბანზე, გარდა განსაკუთრებული ქართული ბგერებისა.

მიერ ქართული ენის შესწავლა უმარტივესი ნაწილია ის, რომ სიტყვები იწერება და იკითხება. შეიძლება ძნელი ჩანდეს სიტყვების დაწერა, მაგრამ ასოების სილამაზე და მათი გულმოდგინედ ჩვენება, არ შეიძლება არ მოხიბლოს.

ესთეტიურად, ეს წერა ყურადღების ღირსია. ყურადღება უნდა მიაქციოთ წითელი მელნის გამოყენებას ძველ ქართულ დამწერლობებში. ამრიგად, მთავარი იდეა გამოირჩეოდა იმით, რაც დაიწერა და ამავე დროს მან დეკორატიული ეფექტი მისცა დაწერილ ტექსტს.

მაგალითად, რენესანსის პოემაში "რაინდი ვეფხვის კანში", ყოველი ახალი სტროფის პირველი სიტყვა დაწერილია წითელი მელნით, ხოლო თითოეული ლექსის პირველი ანბანის ნიშანი იქმნება მოწითალო მელნით.

პირველი ნაბეჭდი წიგნი, ქართული ანბანი ლოცვებით, გამოიცა რომში 1629 წელს. ხოლო წერილების წერის სტილი სპეციალურად ამ გამოცემისთვის შექმნა ნიკოლოზ ჩოლოყაშვილმა, რომელიც თეიმურაზ i-ის ელჩი იყო იტალიაში.

პირველ სტამბას, რომელიც 1708-1709 წლებში არსებობდა, ვახტანგ VI ერქვა, რადგან მისი არსებობის წლები სწორედ მისი მმართველობის პერიოდში დაეცა.

მადლობის კატალოგი სიამოვნებით გაგაცნობთ ლაღი საქართველოსა და მისი ხალხის ისტორიას. კომენტარებში დაწერეთ რა ფაქტები ამ ქვეყანაში წერის შესახებ გაგიკვირდებათ, ასევე კიდევ რა გსურთ იცოდეთ. მოხარული ვართ, რომ შეისწავლოს მიმოხილვა ჩვენი მკითხველი და შექმნას ახალი სტატიები თქვენთვის!